21:  Mijn, gepersonifieerde, uitleg over wat AD(H)D inhoudt.

Wat is nu AD(H)D en wat is PDDnos vanuit de belevingsoptiek van iemand met de diagnose AD(H)D en PDDnos, ik dus;  ga er even voor zitten want dat kan ik niet in twee woorden uitleggen.
Voordat AD(H)D en PDDnos werden gedefinieerd, werd vaak de term MBD (Minimal Brain Damage, later geherdefinieerd als Minimal Brain Dysfunction, wat de lading al beter dekt) gehanteerd.  Men bedoelde daar mee, dat er "iets" in de hersenen niet geheel goed of volledig functioneert.  Echter is de aandoening in zo'n geval niet van zodanige importantie, dat sprake was van zwakzinnigheid, autisme of een dergelijke psychische aandoening.  Het nieuwste "inzicht"  dat er geen sprake is van een klein, aangeboren, defect aan de hersenen deel ik niet.  Als dat namelijk het geval zou zijn zou AD(H)D op te lossen zijn door tijdiig -dus op zeer jonge leeftijd - met behandelingen/therapie te beginnen.

Zowel AD(H)D als PDDnos zijn aandoeningen in de sfeer van het autisme.  Dit wil niet zeggen dat wie aan AD(H)D en/of PDDnos lijdt automatisch als autistisch moet worden beschouwd.

AD(H)D (Attention Defict Hyperactivity Disorder).
AD(H)D wordt - m.i. zeer fout!!! - in het Nederlands ook wel aangeduid met Alle Dagen Heel Druk;  ludiek maar.... dit is pertinent onjuist en nog verwarrend ook.  De mijns inziens enige correcte aanduiding is:  aandachtfixatiestoornis)*.  Ook het regelmatig gebruikte concentratiestoornis en aandachttekortstoornis is minder juist als aanduiding voor de AD(H)D-problematiek.  Het niet kunnen fixeren van de aandacht is eigenlijk het hele leven de belangrijkste bron van ellende;  al het andere is vooral een gevolg van het niet kunnen fixeren van de aandacht, althans zo ervaar ik dat.

AD(H)D wordt ook wel onderscheiden in AD(H)D en ADD of wel met hyperactiviteit (= ADHD) of zonder hyperactiviteit (= ADD) en daarom soms - en ook hierna - op mijn manier geschreven als AD(H)D.  Naar ik heb begrepen komen er "dagelijks" nieuwe definities en verfijningen bij.  Daar houd ik mij maar niet mee bezig, het onderwerp is zo al lastig genoeg om uit te leggen.  Vooral die onuitroeibare mythe van de uiterlijk waarneembare hyperactiviteit zou de wereld uit moeten.  Die hyperactiviteit is niet waar je zelf onder lijdt.  Je lijdt vooral onder de aandachtfixatiestoornis en bijkomende verschijnselen daarvan bij deze aandoening.
In de USA neigt men er sinds kort naar om te spreken van ADD met of zonder hyperactiviteit, waarschijnlijk vooral een verdienste van Thomas E. Brown)**.  Dat doet mij deugd want meestal wordt er alleen aan het uiterlijk waarneembare "druktemakerseffect" gerefereerd;  Brown legt de nadruk waar die hoort:  bij de beleving van de AD(H)D-er zelf.  Dat ren/vlieg/draaf-gedrag is voor de AD(H)D-er zelf het minst belastende van de aandoening.  De aandachtfixatiestoornis, met alle bijkomende facetten, is veel erger.  Alleen wordt dat slechts door zeer oplettende en goed getrainde waarnemers gezien.  Voor de gemiddelde waarnemer in de omgeving van de AD(H)D-er is deze alleen maar dom, lui, onderpresterend en dergelijke.

Ik pleit er dus voor te spreken van een aandachtfixatiestoornis.  Want dat is veelal aan de hand:  je verliest - ongemerkt en ongewild - de aandacht voor waar je mee bezig bent of zou moeten zijn omdat zich "zo maar" iets veel interessanters aandient en je je aandacht daar dan op richt.  Om zonder moeite of inspanning binnen een paar minuten je aandacht weer op iets anders te richten en hoe kortstondig ook op te fixeren;  zie ook het blauw gekleurde citaat aan het van de homepage van mijn website; klik daartoe hier.

Aandachtfixatiestoornis dus?  Ja, want de AD(H)D-er heeft meestal grote moeite zijn/haar aandacht gedurende langere tijd op één bepaald onderwerp of op één bepaalde taak te richten;  N.B. langere tijd is in dit geval een zeer rekbaar begrip.  Het kan gaan om seconden maar het kan ook gaan om uren!!  Je bent niet altijd in staat je aandacht langere tijd te fixeren.  Soms lukt die fixatie wel en dan heel goed.  Dat wordt hyperfocus genoemd;  in hyperfocustoestand ben je zo op een bezigheid gefixeerd dat je alleen daar aandacht voor hebt en wel in extreme vorm:  Niets of niemand kan je dan afleiden.  Er is mijns inziens absoluut geen sprake van een tekort aan aandacht maar van een - wellicht op dat moment - ongewenst/onbedoeld anders gerichte aandacht;  want laten we wel zijn:  je richt je aandacht weldegelijk ergens op.  Een AD(H)D-er die zijn/haar aandacht niet ergens op richt bestaat volgens mij niet.  In je hoofd ben je altijd bezig, niet voor niets is er sprake van een hersenstorm.  Alleen is de vraag of wat jij, AD(H)D-er, op dat moment zo verbazend interessant vindt wel aandacht moet hebben en niet iets heel anders.

Voor zover op dit moment bekend is AD(H)D een kleine biologisch-genetische afwijking in de hersenen welke bij een moeizame geboorte verstekt kan worden door (relatief) kortstondig zuurstofgebrek;  de combinatie van beide factoren van grote invloed  is bij mij nagenoeg zeker van toepassing.  Vaak groeit een kind er gelukkig overheen, maar niet in alle gevallen.  Helaas zijn er veel volwassenen, die hieronder in meer of mindere mate gebukt blijven gaan.  Ik ben één van deze - oudere - volwassenen.
In die gevallen dat sprake is van erfelijkheid kun je spreken van een genetisch bepaald foutje van de natuur.  In de andere gevallen van een biologisch foutje van de natuur (AD(H)D moet tenslotte ooit zijn ontstaan).  Welke de oorzaak ook is:  je hebt het met alles wat er bij hoort.

Vooral met betrekking tot (oudere) volwassenen kan ik opmerken dat je er zelf eigenlijk geen weet van hebt.  In je jeugd ging weliswaar van alles mis, maar het was nog niet benoemd:  je was alleen afwijkend van de norm en kreeg gewoonlijk één van de bekende etiketten.  Dom, lui, spring-in-het-veld, dromer(!!), luchtfietser enz.;   in elk geval een vooral negatief uitvallend oordeel.  Zelf merk je er weinig van omdat je niet beter weet.  Als je eenmaal wel beter weet, zoals ik, passen er een paar conclusies.  Ik ben dus niet dom etc.  Ik merk dat de mensen met wie ik het beste contact heb/had waarschijnlijk ook AD(H)D hebben. 
Nu wordt AD(H)D gelukkig vaak tijdig geconstateerd zodat er maatregelen mogelijk zijn.  De meeste ouderen realiseren zich niet wat eer aan de hand is en struikelen verder door het leven.  Soms heb je geluk, dan kom je er achter wat er aan de hand is.  Ik had dat geluk.

Enkele van de voornaamste, volgens onderzoekers en diagnosestellers, belangrijk gevonden kenmerken, die allemaal op mij in meer of mindere mate van toepassing zijn, luiden:

1   Je begint aan van alles, maar maakt zelden iets af.
Dit is één van de belangrijkste problemen bij volwassen AD(H)D-ers.  Het, inmiddels ontelbare, aantal keren dat ik dit aan den lijve ervaren heb, is uiterst frustrerend.  Het geldt op elk gebied, van - groot - een opleiding starten en niet afmaken tot - klein - bezig zijn met het koken van water voor een kop thee en anderhalf uur later ontdekken, dat de waterkoker is drooggekookt (leve de droogkookbeveiliging!!).
Hoewel ik dat weinig in de literatuur ben tegengekomen heb ikzelf het idee, dat het eerste ook te maken heeft met faalangst.  Omdat steeds van alles misgaat durf je ook niet meer zo goed en geeft dan bijvoorbeeld een cursus voortijdig op, zelfs als dat niet nodig is omdat je je de kennis echt wel eigen hebt gemaakt.

2   Je kunt in de meeste gevallen je aandacht moeilijk ergens bij te houden.
Kortom je hebt moeite "om bij de les te blijven" of fraaier gesteld je aandacht op een bepaald onderwerp te fixeren.  Alles kan voor jouw belangrijk zijn op enig ogenblik, behalve wat op dat moment moet of minstens gewenst is.  Of je droomt weg, zonder acht te slaan op je omgeving.  Je verliest de aandacht voor het behandelde (Oh zo saaie) onderwerp een richt je aandacht op iets wat wel boeiend is.  Vooral in vergaderingen maar zelfs in tweegesprekken komt deze hebbelijkheid vaak tot uiting:   Men praat ook tegen me over iets, dat mij niet boeit en ik droom weg.  Gegarandeerd, dat ik verkeerd reageer en de mede-vergaderaars/gesprekpartner kijken/kijkt je aan zo van "daar heb je hem weer hij luistert niet naar ons/mij".  In de grond ook klopt ook maar het gebeurt niet opzettelijk.  Overigens pik ik vaak onbewust nog zoveel op dat ik a.h.w. intuïtief het juiste antwoord geeft.  Van veel AD(H)D-ers/sters is bekend dat zij meer dingen simultaan kunnen doen.

3   Je bent impulsief en doet meteen wat in er opkomt en je staat zelden of nooit stil bij de gevolgen.
Mijns inziens is er samenhang met de punten 1 en 2 van dit lijstje.  De combinatie van impulsief aan iets beginnen en het niet af maken omdat je de aandacht en vooral interesse verliest is eerder standaard voor mij dan uitzondering.  De wisselwerking tussen steeds iets nieuws oppakken en het eerdere niet afmaken is een kenmerkende eigenschap van de AD(H)D-er.

4  Administratie is een zwak punt bij AD(H)D-ers.
Omdat je het toch zo nu en dan nodig hebt ben ik in mijn leven zeven (!!) keer begonnen aan een cursus boekhouden of een cursus waarvan boekhouden/administratie een wezenlijk onderdeel is.  Pas de laatste keer (55 jaar oud) heb ik zo'n cursus afgemaakt en ben ik daarvoor geslaagd.  Niet omdat ik het niet zou kunnen, maar het is zo'n vreselijk saai gedoe (mijn vader was nog wel "hoofd van de boekhouding" - zou nu financieel directeur heten of zo - bij een groot concern, en kon het uitmuntend).  Administratieve achterstanden bij AD(H)D-ers van een half jaar of meer (!!) zijn vrij gebruikelijk;  zie ook punt 7.

5   Je bent vaak, maar niet altijd, overbewegelijk.
Dat overbewegelijke kan, zoals in mijn geval, ook vrijwel onzichtbaar zijn. Ik zit bijvoorbeeld bijna altijd te trommelen met de vingers en/of te wiebelen met mijn voet enz.   Meestal ben ik mij het zelf niet bewust dat ik het doe, maar de mensen in mijn omgeving gaat zoiets na verloop van tijd erg irriteren en zij zeggen er dan wat van.   Vaak schrik je zelf van zo'n reactie, want je weet wel dat het irritant is, maar je doet het automatisch.  Die overbewegelijkheid hoeft zich dus NIET te uiten in "rennen - vliegen - draven".
Een voorbeeld hiervan is dat ik als kind tijdens nagenoeg elke maaltijd meerdere keren het verzoek van mijn vader kreeg op te houden met dat wiebelen met mijn voeten (meestal was - en is nog - maar één voet actief).  Door de houten vloer stond de hele tafel enz. gezellig mee te trillen.

6   Je kunt soms in een zeer diepe concentratietoestand geraken, het zogenoemde hyperfocussen.
Als je in die toestand van zeer diepe concentratie bent kan de wereld (letterlijk!) naast je vergaan zonder dat je daar iets van merkt.  Proeven van mijn ouders tijdens mijn kinderjaren daarmee leverden "bewijs" dat ik echt van de wereld was op zulke momenten.  Als ik zit te lezen bijvoorbeeld kan de bel van de telefoon, die direct naast mij staat, overgaan en ik merk niet dat de telefoon aandacht vraagt.  Als ik dan later uit mijn hyperfocus toestand ben bij gekomen en men belt nog eens, wordt mij vaak gevraagd of ik "toen en toen" soms niet thuis was.  Ik ben dan verbaasd, omdat ik WEL thuis was.   Alleen ik had de telefoonbel niet gehoord.
Ook de schrik als iemand je, als je in hyperfocustoestand bent, benadert of nog erger aanraakt is niet te beschrijven.  Ik haal het plafond dan zonder problemen om het zo maar eens te stellen, bijvoorbeeld als ik die telefoon, als ik in hyperfocus ben, wel hoor:  mijn hart slaat een slag over omdat ik daarvan schrik.

7   Organiseren van je leven, ook van alle dag, is een ramp.
Zowel voor je zelf als voor je omgeving.  De Duitse zegswijze "erledigen durch liegen lassen" moet voor de AD(H)D-er zijn uitgevonden:  laat alles maar op zijn beloop, dan komt het vanzelf in orde.  Niet, dat je dat wilt, maar het overkomt je gewoon.  Vaak tot schade en schande, terwijl je er echt zelf weinig aan kunt doen.
Hoe vaak ik niet mijn belastingaangifte maanden te laat inleverde weet ik echt niet meer. Meestal dacht ik, als ik de jaaropgaven binnen had, zo en nu meteen doen, want dan vergeet je het niet.  Helaas na enige aanmaningen en zelfs telefonische reclamatie door de belastingdienst kwam het ervan.  Overigens ging men er daar kennelijk van uit, dat ik het niet opzettelijk deed maar als gevolg van mijn (toen nog onder depressief bekend staande) toestand.

8   Je luistert vaak slecht omdat je aandacht al lang door iets anders is getrokken of je lijkt slecht te luisteren omdat je met je gedachten al mijlen vooruit bent gesneld.
De term hersenstorm, die Anne-Marie van der Gouw hanteert, klopt haarscherp.   Een AD(H)D-er denkt op windkracht vanaf 10 tot bij tijd en wijle orkaankracht, terwijl de "gewone mens" als hij heel erg snel denkt misschien een kracht 6 haalt.
Wat hierbij ook een typisch AD(H)D-trekje is, is het alvast afmaken van de zin, die de gesprekspartner is begonnen.  Dat ongeduldige heeft ook te maken met het feit, dat ik zaken snel moet afmaken omdat ik anders de draad kwijt raak, zeker in situaties waarin het behandelde mij (totaal) niet boeit;  iets wat nogal eens voorkomt.
Merkwaardig genoeg kan een gesprek eindeloos lang duren, als het onderwerp mij wel boeit.  Maar afmaken van de zin, die de gesprekspartner is begonnen, is ook dan meer regel dan uitzondering, dat is nu eenmaal een (on)hebbelijkheid van de verhoudingsgewijs te snel denkende AD(H)D-er.

9   Je vergeet vaak dingen en bent van alles kwijt.
Dat vergeten kan extreme vormen aannemen en wordt vaak door je omgeving gezien als bewuste onwil iets te doen of juist na te laten, hetgeen pertinent niet het geval is.  Je vergeet gewoon zowel op zeer korte (enkele seconden à minuten) als zeer lange termijn.  Het advies opschrijven werkt in de praktijk zelden, omdat je vergeet naar die notities te kijken of raakt ze kwijt.   Ik had toen ik nog werkter wel een agenda, schreef alles netjes op, maar vergat er in te kijken.  Op een gegeven moment heb ik mij een nogal hoge uitgave veroorloofd:  een elektronische agenda aangeschaft.  Die piept als er iets aan de hand is op een ingesteld tijdstip.  Hoera, probleem de wereld uit!?  Neen dus, want dan keek ik wel, maar maakte eerst even af waar ik mee bezig was en het gevolg laat zich raden.
Wat ik altijd tegen iemand zeg, als ik geld uitleen of in zeldzame gevallen leen, is dat zij het moeten onthouden omdat ik het vergeet.  Vergeet terug te geven of vergeet terug te vragen en vooral dat eerste is soms best pijnlijk.

10   Je ziet zelden of nooit gevaar, zij het hier vooral in de overdrachtelijke zin.
Natuurlijk zie/hoor je in het verkeer die auto wel op je afkomen, maar als bijvoorbeeld iemand je vraagt iets te doen, wat eigenlijk niet kan probeer je toch, maar met een soort naïviteit, die je in ernstige problemen kan brengen.
De AD(H)D-er heeft zelden de behoefte om nee te zeggen tegen iets wat van hem gevraagd wordt om te doen.  Je wilt iemand wel helpen en let dan niet op risico's (zowel letterlijk als nog meer figuurlijk).  Ik doe het wel even, omdat die ander er geen tijd voor heeft of om welke andere reden dan ook.  Dat er in deze soms misbruik van je wordt gemaakt en je zelfs strafbare feiten kunt plegen is iets waar je absoluut niet bewust bij stilstaat.   Overigens nu ik gediagnosticeerd ben en meer over AD(H)D weet ben ik een fractie voorzichtiger geworden, maar echt voorzichtig zal wel nooit lukken.  Simpel omdat je het gevaar niet ziet of onvoldoende wantrouwend bent en omdat je vergeet te wantrouwen!!

Compact weergegeven ziet het er zo uit.  Bij "De Hulpgids" kwam ik dit lijstje tegen met de symptomen van AD(H)D bij veel volwassenen.  Hieronder geef ik dat lijstje weer:  "Kernsymptomen van ADHD bij volwassenen".

Aandacht
• Innerlijke onrust (snel afgeleid, snel verveeld)
• Moeite met dingen afmaken
• Sensatiezucht (van ene naar andere activiteit)
• Hoofd- en bijzaken niet kunnen scheiden
• Slecht plannen, organiseren en kiezen
• Slechts kort kunnen lezen, alleen geconcentreerd als onderwerp erg boeit
• Moeite met luisteren en informatie opnemen
• Verliezen in details of overdreven precies
• Dingen eindeloos uitstellen
• Moeite met administratie
• Vergeetachtig
• Vaak dingen kwijt zijn
• Chaotisch

Hyperactiviteit
• Moeite met stilzitten
• Altijd bezig zijn
• Steeds even moeten lopen om iets te pakken
• Innerlijke rusteloosheid
• Friemelen
• Niet goed kunnen ontspannen
• Druk praten

Impulsiviteit
• Dingen eruit flappen
• Anderen in de rede vallen
• Doen zonder nadenken (te veel geld uitgeven, gokken, stelen, vreetbuien, enz.)

Helaas zijn nagenoeg alle kernsymptomen volledig op mij van toepassing;  in mindere mate gelukkig heb ik last van sensatiezucht en de bij "Doen zonder nadenken" opgesomde zaken als te veel geld uitgeven, gokken, stelen en vreetbuien zijn mij ook vreemd.  Natuurlijk geef ik wel eens een keer te veel geld uit maar dat doe ik zelden, wat ook voor gokken geldt (één lot Staatsloterij kun je geen gokken noemen dunkt mij) en stelen of vreetbuien aanrichten zijn mij ook volstrekt vreemd.  Maar toch, als je het lijstje zo bekijkt en ik mijzelf realiseer wat van toepassing is kan ik mij de uitspraak van de diagnosticerende psychiater wel voorstellen:  "Je bent een proto-type van een volwassene met AD(H)D".

De Hulpgids is een Internetsite van de GGz.  Daarmee ben ik het voor een deel niet erg eens, maar ja de “deskundigen” weten het nu eenmaal beter dan de ervaringsdeskundige…..


PDDnos (Pervasive Developmental Disorder not otherwise specified).
In het Nederlands wordt ook de term POS-NAO gebruikt, dit betekent "Pervasive Ontwikkelingsstoornis - Niet Anders Omschreven".

PDDnos is een vorm van autisme.   Bij deze groep kinderen en volwassenen is het contact met anderen een probleem, maar niet het probleem dat het meest op de voorgrond staat. Het kind is wel tot contact in staat, er is wel een band tussen ouder en kind, maar met andere mensen gaat het al moeilijker. Wat kinderen betreft lukt het contact met leeftijdsgenoten vaak niet goed.
Het Syndroom van Asperger lijkt erg veel op PDDnos en hoort ook tot deze groep autistische aandoeningen.
De diagnosebenoeming gebeurt in Nederland in het algemeen wat slordig.  Er is volgens sommigen sprake van PDDnos als betrokkene een lage IQ scoort en van Asperger als betrokkenen een hoge IQ scoort;  de Nederlandse psychiaters gebruiken bij voorkeur alleen PDDnos.  Ik ben het met die op IQ gebaseerde indeling niet eens, want dan zou ik een Asperger zijn en geen PDDnos-ser.

Enkele kenmerken zijn:
•    Er zijn problemen in en met de sociale ontwikkeling, dat is het hoofdkenmerk van PDDnos.  Dit kan of beter zal je hele leven zo blijven.
•    Je hebt zowel moeite je innerlijke wereld als je gedrag af te stemmen op - de verwachtingen van - de wereld om je heen.  Het lukt je vaak niet vrienden te krijgen omdat jij erg moeilijk kunt inschatten wat een ander wil of verwacht.  Dat is geen onwil, maar je kunt niet anders.
Iemand aanvoelen kan ik gewoon niet en reageer daardoor, vooral in emotionele situaties, vaak volkomen verkeerd.  Ik lach als ik serieus of verdrietig zou moeten zijn en omgekeerd.  Meestal reageer ik helemaal niet en kom daardoor gevoelloos en bot over.
•    Veel PDDnos-sers zoeken uit zichzelf weinig of geen contact met anderen;  dat is niet goed, maar je kunt niet anders.  Hoewel er best tijden zijn dat je graag anders zou willen, het lukt maar niet of erg moeilijk.  Je vertelt bijvoorbeeld niet snel uit jezelf wat je hebt meegemaakt, het is meer zo van "als ze het willen weten vragen ze maar en dan kijk ik wel of ik antwoord geef" (en dat dus meestal niet doe).  In de loop der jaren is dit wel iets beter geworden, maar als kind en jong volwassene was ik op dat punt een ramp voor nagenoeg iedereen, waar ik contact mee had.  Ik vertelde nooit iets of heel summier en dat pas na langdurig en zeer heftig aandringen.  Meestal wordt je daarom omschreven als "eenzelvig".   Men vindt het moeilijk hoogte te krijgen van wat er in je omgaat en men moet moeite doen om met je in contact te komen.  Zelf moedig je dat ook beslist niet aan.
•    Anderen zoeken juist voortdurend tot in het irritante toe contact met anderen.  Ze stappen op iedereen af, kletsen met iedereen en zijn dus te "open" in het contact. Merkwaardig genoeg was dat iets wat ik tot voor kort niet had, maar de laatste tijd moet ik oppassen dat ik dat gedrag niet ontwikkel.  Bovendien is de AD(H)D dan een extra handicap, omdat je zo snel denkt en praat, dat de ander echt denkt dat je stapelgek bent.
•    Wat opvalt bij PDDnos-ers is dat ze slecht, maar ik vind het op grond van mijn eigen ervaring en gedrag eigenlijk beter te stellen absoluut niet, aanvoelen hoe ze zich in sociale situaties moeten gedragen.  Je zou kunnen zeggen dat je sociaal gezien minder intelligent bent:  je snapt minder goed, of beter helemaal niet, wat anderen denken, voelen of willen.  Je voelt uit jezelf niet aan welke geschreven en ongeschreven regels en afspraken er gelden tussen mensen en je hebt niet altijd of beter zelden door hoe je gedrag op anderen overkomt.  Je zegt of doet de verkeerde dingen op het verkeerde moment.  Je reageert niet of nauwelijks als en ander boos wordt en bent bijvoorbeeld niet in staat een ander te troosten als die ander verdriet heeft.  Je snapt meestal niet of iets als een grapje bedoeld is of een serieuze zaak is.  Vaak ben je heel naïef en wordt je gemakkelijk voor de gek gehouden.  Doordat je niet goed aanvoelt in welke situatie je iets wel of niet kunt doen, kun je zowel overbeleefd als juist erg onbeleefd overkomen.

De bovenstaande teksten zijn persoonlijke bewerkingen van o.m. een publicatie van de RUG (Rijks Universieteit Groningen).

Nu nog iets over de mogelijke en helaas in de meeste gevallen voorkomende gevolgen van AD(H)D e/of PDDnos.

Faalangst
Een bekend uitvloeisel van AD(H)D is faalangst;  PDDnos zal dit nog versterken omdat de autistische mens neigt naar introvertheid en vaak ook extreme perfectie.  Omdat een AD(H)D-kind - eigenlijk constant - fouten maakt - als gevolg van de aandoening - wordt het bang om weer een fout te maken.  Op den duur leidt dit tot wat men aanduidt met faalangst. 
Zonder adequate behandeling is dit letterlijk levenslang aanwezig.  De meest AD(H)D-ers worden al heel jong zeer onzeker door die faalangst.  Dat heeft op latere leeftijd veelal tot gevolg dat men uitvalt met depressieve klachten.

Het hele bewuste deel van mijn leven heb ik ernstig last van die onzekerheid gehad en het is nog steeds niet helemaal weg;  pas later, toen ik hoorde van faalangst, begreep ik dat dit mijn onzekerheid definieerde:  altijd bang het verkeerd te doen en dan vaak maar niets doen (dat eerder genoemde "Erledigen durch liegen lassen").

Faalangst heeft vergaande gevolgen voor het functioneren in het leven.  Je wordt zo bang het weer verkeerd te doen dat je steeds laat afweten op cruciale momenten.
Een voorbeeld van één van die momenten waarop faalangst mij de baas werd:  Ik ben gediplomeerd sterkstroom-technicus.  Een vak waar je zeker een voldoende voor moest hebben om te slagen voor het examen was "veiligheid" ondermeer vastgelegd in de NEN-1010.  Gewoonlijk had ik hoge tot zeer hoge cijfers voor dit vak en dan zou je zeggen dat je de stof beheerst.  Tijdens het schriftelijke examen ging het helemaal mis.  Ik wist niets meer en leverde toen het tijd was een blanco vel papier in met alleen mijn naam erop, zo zwaar drukte de verantwoordelijkheid om in elk geval een voldoende te halen en verlamde de angst om het niet goed te doen mij.  De school snapte dit niet en liet mij komen.  Er werd toen afgesproken dat als ik voor het mondelinge examen een 10 haalde ik die noodzakelijke voldoende zou krijgen.  Dat is gelukt en zelf zo dat de gecommitteerden aan fraude dachten:  ik wist alle antwoorden foutloos te geven.  Om zeker te zijn dat er geen sprake was van doorgestoken kaart stelden beide gecommitteerden zelf elk ook twee vragen (van een zeer hoge moeilijkheidsgraad) die ik ook weer foutloos beantwoordde;  hiermee was mijn diploma veiliggesteld.

Zware depressies
Toen ik, circa 45 jaar oud, met maagklachten bij mijn huisarts kwam was zijn reactie:  "Zo ben je daar eindelijk!"  Ik reageerde met een vraagteken....  De huisarts had mij namelijk al veel eerder verwacht en stelde als diagnose een re-actieve depressie ofwel een depressie als gevolg van de grote en kleine moeilijkheden die al gedurende mijn hele leven optraden.  Hij meldde toen ook, dat wat je in zeg 35 tot 40 jaar aan stress opbouwt, als gevolg van dat steeds falen, niet één, twee, drie verdwijnt.  Zijn inschatting was dat het minstens 20 jaar en waarschijnlijk meer jaren zou duren voordat ik er weer bovenop zou kunnen zijn.  Helaas moet ik hem gelijk geven want nog steeds en met regelmaat blijven de depressieve gevoelens opspelen, zelfs op momenten dat je zulks niet zou verwachten.

Na ruim 8 jaar slikken van antidepressiva ben ik er maar mee gestopt, niet omdat de klachten weg waren maar het spul deed al langere tijd niets.  Zoals gezegd zijn de klachten nooit helemaal verdwenen en raak ik geregeld een poosje in een depressieve toestand.  Alleen doe ik er, zeg sinds een jaar of vijf, niets meer aan omdat het gewoon moet uitrazen en ben ik blij met de - steeds langer durende - goede tijden.  Deze ervaring deel ik overigens met veel AD(H)D-ers, zoals ik hierna zal uitleggen.

Ik ben een jaar of zes zeer actief geweest op een internet forum voor AD(H)D-ers met op het hoogtepunt ca 5.000 (!) actieve tot redelijk actieve deelnemers.  Omdat het geheel zich, naar de mening van het bestuur - waarvan ik deel uitmaakte - van de voor dit doel opgerichte Stichting ADHDplus steeds meer ging bewegen in de richting van een kletsclub in plaats van lotgenoten-informatie-uitwisseling is de zaak per 1 januari 2007 gestaakt en wordt de Stichting ADHDplus door anderen voortgezet, maar zonder mijn aanwezigheid en inzet.  In die zes jaren dat er wel zinvol werd gediscussieerd bleek dat veel, heel veel mensen met AD(H)D en/of co-morbide aandoeningen vanaf een jaar of 35 uitvielen met depressieve klachten.  Uit eigen ervaring en met de kennis over AD(H)D en/of co-morbide aandoeningen die ik inmiddels had opgebouwd kon ik vaak goed en zinvol adviseren. Goed en zinvol adviseren, jij als ongeschoolde op hulpverleningsvlak?  Ja, want ik had een pré: namelijk eigen ervaring en inlezen op het onderwerp.  En dan blijkt dat hulpverleners er gewoon niets van snappen.  Een voorbeeld:

Ik was op een bijeenkomst waar een landelijk erkende AD(H)D-coach een inleiding zou houden met een rollenspel om zijn aanpak te demonstreren.  Prima voorbereid op zijn tegenspeler na.  Hij vroeg toen aan één van de mede-organisatoren om de rol van "patiënt")* te spelen.  Wel iemand met de diagnose AD(H)D.  In de zaal waren aanwezig, ik schat, een 180-tal hulpverleners en andere belangstellenden en ca. 20 AD(H)D-ers.  Opvallend was de neergezette rol van de AD(H)D-er (die geen moeite deed en alleen zichzelf was).  De AD(H)D-ers snapten hem perfect, de anderen totaal niet.  Hoe ik dat ontdekte?  Wel de anderen lachten op de verkeerde momenten,  de AD(H)D-er speelde zijn rol namelijk zoals een AD(H)D-er dat zou doen.  Hij leek volledig aan de verwachtingen van de coach te voldoen maar het was "gebakken lucht" die hij opdiende.  Hij bevestigde mij dit desgevraagd achteraf, want wat er in zijn rol-instructie stond vond hij niet kloppen en hij reageerde dus zoals hij vond dat het moest.  Alleen had de coach totaal niet in de gaten dat hij volledig in de maling werd genomen en de niet-AD(H)D-ers ook niet.
)* patiënt tussen aanhalingstekens want je bent geen patiënt in medische zin maar een mens die door een foutje in de hersenen anders is en als zodanig niet ziek.

Terug naar die depressies.  Zelf heel jonge mensen ( de jongste die ik op het forum tegenkwam was pas 16 jaar) met AD(H)D raken depressief zo is mij meer dan eens gebleken uit vragen op het forum.  Meestal is de omgeving daar debet aan.  Het alleen maar roepen dat iemand lui is, niet wil, te stom is etc. is niet bevorderlijk.  Daarmee kom ik dus automatisch terug op wat faalangst aanricht.  Op een bepaald moment knap je af.  Ik was 45 geworden, maar het merendeel - voor zover mijn forum informatie betreft - valt een jaar of 10 eerder uit.  Bijna allemaal erg verbaasd reagerend dat zij depressief zijn.  Dat was ik ook want ik had alleen wat last van mijn maag, was erg moe en wilde iets als Rennies hebben om van dat gezeur in mijn maag af te komen.  Ook las ik van nagenoeg iedereen dat antidepressiva wel een tijdje erg prettig waren omdat er rust in het hoofd kwam maar ook dat dit na verloop van tijd begon te irriteren.  Het woord "zombie" werd veel gebruikt.  Let op: in nagenoeg alle gevallen die ik op het forum tegenkwam ging het over mensen die wisten dat ze A(H)D en/of  co-morbide aandoeningen hadden en is dus geen representatieve groep!  Ik wist niets op AD(H)D-gebied toen ik uitviel.
Helaas grijpen ook veel AD(H)D-ers naar drugs en met name cannabis-producten en cocaïne omdat ook die rust in het hoofd geven en daardoor die, niet onderkende, depressieve klachten onderdrukken.  Zij hebben vaak een moeilijk en moeizaam verleden en wantrouwen hulpverleners (wat ik in principe ook doe omdat zij hoogst zelden snappen wat er nu echt aan de hand is).  Ik denk dat dit gebruik komt omdat deze producten en met name cocaïne, een met methylfenidaat vergelijkbare invloed op de hersenen hebben.  Met methylfenidaat zouden zij waarschijnlijk nimmer aan de drugs zijn geraakt, althans het overgrote deel niet.  Methylfenidaat is de werkzame stof in de bij AD(H)D voorgeschreven medicijnen Ritalin en Concerta.

Gelukkig is er tegenwoordig in veel gevallen wel begrip en coaching in combinatie met medicatie (methylfenidaat en nu nog enkele andere werkzame stoffen) kunnen van groot nut zijn.  Alleen zijn er een paar randvoorwaarden, die maar al te gemakkelijk worden vergeten.  Ten eerste moet het klikken tussen de AD(H)D-er en de hulpverlener.  Dat klikken is hier, de AD(H)D-er die vertrouwen moet hebben in de hulpverlener en voorts moet de hulpverlener snappen wat de problematiek van de AD(H)D-er is.  Helaas ontbreekt dat veelal (zie ook dat voorbeeld hiervoor).  De hulpverleners waarmee ik te maken heb gehad snapten in elk geval niets van mijn problematiek;  uiteraard wisten zij indertijd nog niet van AD(H)D en van PDDnos, dus kan ik ze eigenlijk niets kwalijk nemen (hoewel ik betwijfel of het nu, met de kennis van vandaag, anders is).  Niet voor niets is het boekje "Hulpgids ADHD, de meest actuele en complete gids voor een succesvol leven met ADHD" van de Amerikaanse psychiaters Edward Hallowell & John Ratey ( ISBN 90 5712 211 1) een groot succes onder AD(H)D-genoten:  beiden weten waar ze het over hebben want zij hebben zelf, door derden gediagnosticeerde, AD(H)D.  Toch adviseer ik iedereen die nog moet presteren in de maatschappij het met hulpverlening te proberen want zelf aanmodderen kan een averechts effect hebben.  Een beetje steun is dan beter, hoezeer je de hulpverlener wellicht inwendig uitlacht.
 
________________________________________
)*  Het kiezen voor het begrip aandachtfixatiestoornis dank ik aan mijn zoon Bas (onderwijspsycholoog), die mij heeft geholpen bij het vinden van de juiste omschrijving van het aandachtprobleem dat AD(H)D met zich brengt.  Diverse mogelijke omschrijvingen leken bruikbaar, uit het scala aan mogelijke termen is gekozen voor aandacht-fixatiestoornis omdat dit ons inziens de duidelijkst mogelijke begripsbepaling is.
)** Thomas E. Brown, "ADHD en comorbiditeit gedurende de levensloop", de NL vertaling en bewerking van "Attention-Deficit Disorders and Comorbities in Children, Adolescents and Adults";  ISBN 90 265 1740 8, 12-2004.

Einde  21

Naar inleiding of  naar onderwerp   1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20

Naar mijn algemene AD(H)D-website:  AD(H)D blijft het hele leven

Laatste aanpassing 30-03-2015