21: Mijn,
gepersonifieerde, uitleg over
wat AD(H)D inhoudt.
Wat
is nu AD(H)D en wat is PDDnos vanuit de belevingsoptiek van iemand met
de diagnose AD(H)D en PDDnos, ik dus; ga er even voor zitten want
dat kan ik niet in twee woorden uitleggen.
Voordat AD(H)D en PDDnos
werden gedefinieerd, werd vaak de term MBD (Minimal Brain Damage, later
geherdefinieerd als Minimal Brain Dysfunction, wat de lading al beter
dekt) gehanteerd. Men bedoelde daar mee, dat er "iets" in de
hersenen niet geheel goed of volledig functioneert. Echter is de
aandoening in zo'n geval niet van zodanige importantie, dat sprake was
van zwakzinnigheid, autisme of een dergelijke psychische aandoening.
Het nieuwste "inzicht" dat er geen sprake is van een klein,
aangeboren, defect aan de hersenen deel ik niet. Als dat namelijk
het geval zou zijn zou AD(H)D op te lossen zijn door tijdiig -dus op
zeer jonge leeftijd - met behandelingen/therapie te beginnen.
Zowel
AD(H)D als PDDnos zijn aandoeningen in de sfeer van het autisme.
Dit wil niet zeggen dat wie aan AD(H)D en/of PDDnos lijdt automatisch
als autistisch moet worden beschouwd.
AD(H)D (Attention Defict
Hyperactivity Disorder).
AD(H)D
wordt - m.i. zeer fout!!! - in het Nederlands ook wel aangeduid met
Alle Dagen Heel Druk; ludiek maar.... dit is pertinent onjuist en
nog verwarrend ook. De mijns inziens enige correcte aanduiding
is: aandachtfixatiestoornis)*. Ook het regelmatig gebruikte
concentratiestoornis en aandachttekortstoornis is minder juist als
aanduiding voor de AD(H)D-problematiek. Het niet kunnen fixeren
van de aandacht is eigenlijk het hele leven de belangrijkste bron van
ellende; al het andere is vooral een gevolg van het niet kunnen
fixeren van de aandacht, althans zo ervaar ik dat.
AD(H)D wordt
ook wel onderscheiden in AD(H)D en ADD of wel met hyperactiviteit (=
ADHD) of zonder hyperactiviteit (= ADD) en daarom soms - en ook hierna
- op mijn manier geschreven als AD(H)D. Naar ik heb begrepen
komen er "dagelijks" nieuwe definities en verfijningen bij. Daar
houd ik mij maar niet mee bezig, het onderwerp is zo al lastig genoeg
om uit te leggen. Vooral die onuitroeibare mythe van de uiterlijk
waarneembare hyperactiviteit zou de wereld uit moeten. Die
hyperactiviteit is niet waar je zelf onder lijdt. Je lijdt vooral
onder de aandachtfixatiestoornis en bijkomende verschijnselen daarvan
bij deze aandoening.
In de USA neigt men er sinds kort naar om te
spreken van ADD met of zonder hyperactiviteit, waarschijnlijk vooral
een verdienste van Thomas E. Brown)**. Dat doet mij deugd want
meestal wordt er alleen aan het uiterlijk waarneembare
"druktemakerseffect" gerefereerd; Brown legt de nadruk waar die
hoort: bij de beleving van de AD(H)D-er zelf. Dat
ren/vlieg/draaf-gedrag is voor de AD(H)D-er zelf het minst belastende
van de aandoening. De aandachtfixatiestoornis, met alle
bijkomende facetten, is veel erger. Alleen wordt dat slechts door
zeer oplettende en goed getrainde waarnemers gezien. Voor de
gemiddelde waarnemer in de omgeving van de AD(H)D-er is deze alleen
maar dom, lui, onderpresterend en dergelijke.
Ik pleit er dus voor te spreken van een aandachtfixatiestoornis.
Want dat is veelal aan de hand: je verliest - ongemerkt en
ongewild - de aandacht voor waar je mee bezig bent of zou moeten zijn
omdat zich "zo maar" iets veel interessanters aandient en je je
aandacht daar dan op richt. Om zonder moeite of inspanning binnen
een paar minuten je aandacht weer op iets anders te richten en hoe
kortstondig ook op te fixeren; zie ook het blauw gekleurde citaat
aan het van de homepage van mijn website; klik daartoe hier.
Aandachtfixatiestoornis
dus? Ja, want de AD(H)D-er heeft meestal grote moeite zijn/haar
aandacht gedurende langere tijd op één bepaald onderwerp of op één
bepaalde taak te richten; N.B. langere tijd is in dit geval een
zeer rekbaar begrip. Het kan gaan om seconden maar het kan ook
gaan om uren!! Je bent niet altijd in staat je aandacht langere
tijd te fixeren. Soms lukt die fixatie wel en dan heel
goed. Dat wordt hyperfocus genoemd; in hyperfocustoestand
ben je zo op een bezigheid gefixeerd dat je alleen daar aandacht voor
hebt en wel in extreme vorm: Niets of niemand kan je dan
afleiden. Er is mijns inziens absoluut geen sprake van een tekort
aan aandacht maar van een - wellicht op dat moment -
ongewenst/onbedoeld anders gerichte aandacht; want laten we wel
zijn: je richt je aandacht weldegelijk ergens op. Een
AD(H)D-er die zijn/haar aandacht niet ergens op richt bestaat volgens
mij niet. In je hoofd ben je altijd bezig, niet voor niets is er
sprake van een hersenstorm. Alleen is de vraag of wat jij,
AD(H)D-er, op dat moment zo verbazend interessant vindt wel aandacht
moet hebben en niet iets heel anders.
Voor zover op dit moment
bekend is AD(H)D een kleine biologisch-genetische afwijking in de
hersenen welke bij een moeizame geboorte verstekt kan worden door
(relatief) kortstondig zuurstofgebrek; de combinatie van beide
factoren van grote invloed is bij mij nagenoeg zeker van
toepassing. Vaak groeit een kind er gelukkig overheen, maar niet
in alle gevallen. Helaas zijn er veel volwassenen, die hieronder
in meer of mindere mate gebukt blijven gaan. Ik ben één van deze
- oudere - volwassenen.
In die gevallen dat sprake is van
erfelijkheid kun je spreken van een genetisch bepaald foutje van de
natuur. In de andere gevallen van een biologisch foutje van de
natuur (AD(H)D moet tenslotte ooit zijn ontstaan). Welke de
oorzaak ook is: je hebt het met alles wat er bij hoort.
Vooral
met betrekking tot (oudere) volwassenen kan ik opmerken dat je er zelf
eigenlijk geen weet van hebt. In je jeugd ging weliswaar van
alles mis, maar het was nog niet benoemd: je was alleen afwijkend
van de norm en kreeg gewoonlijk één van de bekende etiketten.
Dom, lui, spring-in-het-veld, dromer(!!), luchtfietser
enz.; in elk geval een vooral negatief uitvallend
oordeel. Zelf merk je er weinig van omdat je niet beter
weet. Als je eenmaal wel beter weet, zoals ik, passen er een paar
conclusies. Ik ben dus niet dom etc. Ik merk dat de mensen
met wie ik het beste contact heb/had waarschijnlijk ook AD(H)D
hebben.
Nu wordt AD(H)D gelukkig vaak tijdig geconstateerd
zodat er maatregelen mogelijk zijn. De meeste ouderen realiseren
zich niet wat eer aan de hand is en struikelen verder door het
leven. Soms heb je geluk, dan kom je er achter wat er aan de hand
is. Ik had dat geluk.
Enkele van de voornaamste, volgens
onderzoekers en diagnosestellers, belangrijk gevonden kenmerken, die
allemaal op mij in meer of mindere mate van toepassing zijn, luiden:
1 Je begint aan van alles,
maar maakt zelden iets af.
Dit
is één van de belangrijkste problemen bij volwassen AD(H)D-ers.
Het, inmiddels ontelbare, aantal keren dat ik dit aan den lijve ervaren
heb, is uiterst frustrerend. Het geldt op elk gebied, van - groot
- een opleiding starten en niet afmaken tot - klein - bezig zijn met
het koken van water voor een kop thee en anderhalf uur later ontdekken,
dat de waterkoker is drooggekookt (leve de droogkookbeveiliging!!).
Hoewel
ik dat weinig in de literatuur ben tegengekomen heb ikzelf het idee,
dat het eerste ook te maken heeft met faalangst. Omdat steeds van
alles misgaat durf je ook niet meer zo goed en geeft dan bijvoorbeeld
een cursus voortijdig op, zelfs als dat niet nodig is omdat je je de
kennis echt wel eigen hebt gemaakt.
2 Je kunt in de meeste
gevallen je aandacht moeilijk ergens bij te houden.
Kortom
je hebt moeite "om bij de les te blijven" of fraaier gesteld je
aandacht op een bepaald onderwerp te fixeren. Alles kan voor jouw
belangrijk zijn op enig ogenblik, behalve wat op dat moment moet of
minstens gewenst is. Of je droomt weg, zonder acht te slaan op je
omgeving. Je verliest de aandacht voor het behandelde (Oh zo
saaie) onderwerp een richt je aandacht op iets wat wel boeiend
is. Vooral in vergaderingen maar zelfs in tweegesprekken komt
deze hebbelijkheid vaak tot uiting: Men praat ook tegen me
over iets, dat mij niet boeit en ik droom weg. Gegarandeerd, dat
ik verkeerd reageer en de mede-vergaderaars/gesprekpartner kijken/kijkt
je aan zo van "daar heb je hem weer hij luistert niet naar
ons/mij". In de grond ook klopt ook maar het gebeurt niet
opzettelijk. Overigens pik ik vaak onbewust nog zoveel op dat ik
a.h.w. intuïtief het juiste antwoord geeft. Van veel
AD(H)D-ers/sters is bekend dat zij meer dingen simultaan kunnen doen.
3 Je bent impulsief en
doet meteen wat in er opkomt en je staat zelden of nooit stil bij de
gevolgen.
Mijns
inziens is er samenhang met de punten 1 en 2 van dit lijstje. De
combinatie van impulsief aan iets beginnen en het niet af maken omdat
je de aandacht en vooral interesse verliest is eerder standaard voor
mij dan uitzondering. De wisselwerking tussen steeds iets nieuws
oppakken en het eerdere niet afmaken is een kenmerkende eigenschap van
de AD(H)D-er.
4 Administratie is een zwak punt
bij AD(H)D-ers.
Omdat
je het toch zo nu en dan nodig hebt ben ik in mijn leven zeven (!!)
keer begonnen aan een cursus boekhouden of een cursus waarvan
boekhouden/administratie een wezenlijk onderdeel is. Pas de
laatste keer (55 jaar oud) heb ik zo'n cursus afgemaakt en ben ik
daarvoor geslaagd. Niet omdat ik het niet zou kunnen, maar het is
zo'n vreselijk saai gedoe (mijn vader was nog wel "hoofd van de
boekhouding" - zou nu financieel directeur heten of zo - bij een groot
concern, en kon het uitmuntend). Administratieve achterstanden
bij AD(H)D-ers van een half jaar of meer (!!) zijn vrij
gebruikelijk; zie ook punt 7.
5 Je bent vaak, maar niet
altijd, overbewegelijk.
Dat
overbewegelijke kan, zoals in mijn geval, ook vrijwel onzichtbaar zijn.
Ik zit bijvoorbeeld bijna altijd te trommelen met de vingers en/of te
wiebelen met mijn voet enz. Meestal ben ik mij het zelf
niet bewust dat ik het doe, maar de mensen in mijn omgeving gaat zoiets
na verloop van tijd erg irriteren en zij zeggen er dan wat
van. Vaak schrik je zelf van zo'n reactie, want je weet wel
dat het irritant is, maar je doet het automatisch. Die
overbewegelijkheid hoeft zich dus NIET te uiten in "rennen - vliegen -
draven".
Een voorbeeld hiervan is dat ik als kind tijdens nagenoeg
elke maaltijd meerdere keren het verzoek van mijn vader kreeg op te
houden met dat wiebelen met mijn voeten (meestal was - en is nog - maar
één voet actief). Door de houten vloer stond de hele tafel enz.
gezellig mee te trillen.
6 Je kunt soms in een zeer
diepe concentratietoestand geraken, het zogenoemde hyperfocussen.
Als
je in die toestand van zeer diepe concentratie bent kan de wereld
(letterlijk!) naast je vergaan zonder dat je daar iets van merkt.
Proeven van mijn ouders tijdens mijn kinderjaren daarmee leverden
"bewijs" dat ik echt van de wereld was op zulke momenten. Als ik
zit te lezen bijvoorbeeld kan de bel van de telefoon, die direct naast
mij staat, overgaan en ik merk niet dat de telefoon aandacht
vraagt. Als ik dan later uit mijn hyperfocus toestand ben bij
gekomen en men belt nog eens, wordt mij vaak gevraagd of ik "toen en
toen" soms niet thuis was. Ik ben dan verbaasd, omdat ik WEL
thuis was. Alleen ik had de telefoonbel niet gehoord.
Ook
de schrik als iemand je, als je in hyperfocustoestand bent, benadert of
nog erger aanraakt is niet te beschrijven. Ik haal het plafond
dan zonder problemen om het zo maar eens te stellen, bijvoorbeeld als
ik die telefoon, als ik in hyperfocus ben, wel hoor: mijn hart
slaat een slag over omdat ik daarvan schrik.
7 Organiseren van je
leven, ook van alle dag, is een ramp.
Zowel
voor je zelf als voor je omgeving. De Duitse zegswijze "erledigen
durch liegen lassen" moet voor de AD(H)D-er zijn uitgevonden:
laat alles maar op zijn beloop, dan komt het vanzelf in orde.
Niet, dat je dat wilt, maar het overkomt je gewoon. Vaak tot
schade en schande, terwijl je er echt zelf weinig aan kunt doen.
Hoe
vaak ik niet mijn belastingaangifte maanden te laat inleverde weet ik
echt niet meer. Meestal dacht ik, als ik de jaaropgaven binnen had, zo
en nu meteen doen, want dan vergeet je het niet. Helaas na enige
aanmaningen en zelfs telefonische reclamatie door de belastingdienst
kwam het ervan. Overigens ging men er daar kennelijk van uit, dat
ik het niet opzettelijk deed maar als gevolg van mijn (toen nog onder
depressief bekend staande) toestand.
8
Je luistert vaak slecht omdat je aandacht al lang door iets anders is
getrokken of je lijkt slecht te luisteren omdat je met je gedachten al
mijlen vooruit bent gesneld.
De term hersenstorm, die
Anne-Marie van der Gouw hanteert, klopt haarscherp. Een
AD(H)D-er denkt op windkracht vanaf 10 tot bij tijd en wijle
orkaankracht, terwijl de "gewone mens" als hij heel erg snel denkt
misschien een kracht 6 haalt.
Wat hierbij ook een typisch
AD(H)D-trekje is, is het alvast afmaken van de zin, die de
gesprekspartner is begonnen. Dat ongeduldige heeft ook te maken
met het feit, dat ik zaken snel moet afmaken omdat ik anders de draad
kwijt raak, zeker in situaties waarin het behandelde mij (totaal) niet
boeit; iets wat nogal eens voorkomt.
Merkwaardig genoeg kan
een gesprek eindeloos lang duren, als het onderwerp mij wel
boeit. Maar afmaken van de zin, die de gesprekspartner is
begonnen, is ook dan meer regel dan uitzondering, dat is nu eenmaal een
(on)hebbelijkheid van de verhoudingsgewijs te snel denkende AD(H)D-er.
9 Je vergeet vaak dingen
en bent van alles kwijt.
Dat
vergeten kan extreme vormen aannemen en wordt vaak door je omgeving
gezien als bewuste onwil iets te doen of juist na te laten, hetgeen
pertinent niet het geval is. Je vergeet gewoon zowel op zeer
korte (enkele seconden à minuten) als zeer lange termijn. Het
advies opschrijven werkt in de praktijk zelden, omdat je vergeet naar
die notities te kijken of raakt ze kwijt. Ik had toen ik
nog werkter wel een agenda, schreef alles netjes op, maar vergat er in
te kijken. Op een gegeven moment heb ik mij een nogal hoge
uitgave veroorloofd: een elektronische agenda aangeschaft.
Die piept als er iets aan de hand is op een ingesteld tijdstip.
Hoera, probleem de wereld uit!? Neen dus, want dan keek ik wel,
maar maakte eerst even af waar ik mee bezig was en het gevolg laat zich
raden.
Wat ik altijd tegen iemand zeg, als ik geld uitleen of in
zeldzame gevallen leen, is dat zij het moeten onthouden omdat ik het
vergeet. Vergeet terug te geven of vergeet terug te vragen en
vooral dat eerste is soms best pijnlijk.
10 Je ziet zelden of nooit
gevaar, zij het hier vooral in de overdrachtelijke zin.
Natuurlijk
zie/hoor je in het verkeer die auto wel op je afkomen, maar als
bijvoorbeeld iemand je vraagt iets te doen, wat eigenlijk niet kan
probeer je toch, maar met een soort naïviteit, die je in ernstige
problemen kan brengen.
De AD(H)D-er heeft zelden de behoefte om nee
te zeggen tegen iets wat van hem gevraagd wordt om te doen. Je
wilt iemand wel helpen en let dan niet op risico's (zowel letterlijk
als nog meer figuurlijk). Ik doe het wel even, omdat die ander er
geen tijd voor heeft of om welke andere reden dan ook. Dat er in
deze soms misbruik van je wordt gemaakt en je zelfs strafbare feiten
kunt plegen is iets waar je absoluut niet bewust bij
stilstaat. Overigens nu ik gediagnosticeerd ben en meer
over AD(H)D weet ben ik een fractie voorzichtiger geworden, maar echt
voorzichtig zal wel nooit lukken. Simpel omdat je het gevaar niet
ziet of onvoldoende wantrouwend bent en omdat je vergeet te wantrouwen!!
Compact
weergegeven ziet het er zo uit. Bij "De Hulpgids" kwam ik dit
lijstje tegen met de symptomen van AD(H)D bij veel volwassenen.
Hieronder geef ik dat lijstje weer: "Kernsymptomen
van ADHD bij volwassenen".
Aandacht
• Innerlijke onrust (snel afgeleid, snel verveeld)
• Moeite met dingen afmaken
• Sensatiezucht (van ene naar andere activiteit)
• Hoofd- en bijzaken niet kunnen scheiden
• Slecht plannen, organiseren en kiezen
• Slechts kort kunnen lezen, alleen geconcentreerd als onderwerp erg
boeit
• Moeite met luisteren en informatie opnemen
• Verliezen in details of overdreven precies
• Dingen eindeloos uitstellen
• Moeite met administratie
• Vergeetachtig
• Vaak dingen kwijt zijn
• Chaotisch
Hyperactiviteit
• Moeite met stilzitten
• Altijd bezig zijn
• Steeds even moeten lopen om iets te pakken
• Innerlijke rusteloosheid
• Friemelen
• Niet goed kunnen ontspannen
• Druk praten
Impulsiviteit
• Dingen eruit flappen
• Anderen in de rede vallen
• Doen zonder nadenken (te veel geld uitgeven, gokken, stelen,
vreetbuien, enz.)
Helaas
zijn nagenoeg alle kernsymptomen volledig op mij van toepassing;
in mindere mate gelukkig heb ik last van sensatiezucht en de bij "Doen
zonder nadenken" opgesomde zaken als te veel geld uitgeven, gokken,
stelen en vreetbuien zijn mij ook vreemd. Natuurlijk geef ik wel
eens een keer te veel geld uit maar dat doe ik zelden, wat ook voor
gokken geldt (één lot Staatsloterij kun je geen gokken noemen dunkt
mij) en stelen of vreetbuien aanrichten zijn mij ook volstrekt
vreemd. Maar toch, als je het lijstje zo bekijkt en ik mijzelf
realiseer wat van toepassing is kan ik mij de uitspraak van de
diagnosticerende psychiater wel voorstellen: "Je bent een
proto-type van een volwassene met AD(H)D".
De Hulpgids is een
Internetsite van de GGz. Daarmee ben ik het voor een deel
niet erg eens, maar ja de “deskundigen” weten het nu eenmaal beter dan
de ervaringsdeskundige…..
PDDnos (Pervasive
Developmental Disorder not otherwise specified).
In het Nederlands wordt ook de term POS-NAO gebruikt, dit betekent
"Pervasive Ontwikkelingsstoornis - Niet Anders Omschreven".
PDDnos
is een vorm van autisme. Bij deze groep kinderen en
volwassenen is het contact met anderen een probleem, maar niet het
probleem dat het meest op de voorgrond staat. Het kind is wel tot
contact in staat, er is wel een band tussen ouder en kind, maar met
andere mensen gaat het al moeilijker. Wat kinderen betreft lukt het
contact met leeftijdsgenoten vaak niet goed.
Het Syndroom van Asperger lijkt erg veel op PDDnos en hoort ook tot
deze groep autistische aandoeningen.
De
diagnosebenoeming gebeurt in Nederland in het algemeen wat
slordig. Er is volgens sommigen sprake van PDDnos als betrokkene
een lage IQ scoort en van Asperger als betrokkenen een hoge IQ
scoort; de Nederlandse psychiaters gebruiken bij voorkeur alleen
PDDnos. Ik ben het met die op IQ gebaseerde indeling niet eens,
want dan zou ik een Asperger zijn en geen PDDnos-ser.
Enkele kenmerken zijn:
•
Er zijn problemen in en met de sociale ontwikkeling, dat is het
hoofdkenmerk van PDDnos. Dit kan of beter zal je hele leven zo
blijven.
• Je hebt zowel moeite je innerlijke
wereld als je gedrag af te stemmen op - de verwachtingen van - de
wereld om je heen. Het lukt je vaak niet vrienden te krijgen
omdat jij erg moeilijk kunt inschatten wat een ander wil of
verwacht. Dat is geen onwil, maar je kunt niet anders.
Iemand
aanvoelen kan ik gewoon niet en reageer daardoor, vooral in emotionele
situaties, vaak volkomen verkeerd. Ik lach als ik serieus of
verdrietig zou moeten zijn en omgekeerd. Meestal reageer ik
helemaal niet en kom daardoor gevoelloos en bot over.
•
Veel PDDnos-sers zoeken uit zichzelf weinig of geen contact met
anderen; dat is niet goed, maar je kunt niet anders. Hoewel
er best tijden zijn dat je graag anders zou willen, het lukt maar niet
of erg moeilijk. Je vertelt bijvoorbeeld niet snel uit jezelf wat
je hebt meegemaakt, het is meer zo van "als ze het willen weten vragen
ze maar en dan kijk ik wel of ik antwoord geef" (en dat dus meestal
niet doe). In de loop der jaren is dit wel iets beter geworden,
maar als kind en jong volwassene was ik op dat punt een ramp voor
nagenoeg iedereen, waar ik contact mee had. Ik vertelde nooit
iets of heel summier en dat pas na langdurig en zeer heftig
aandringen. Meestal wordt je daarom omschreven als
"eenzelvig". Men vindt het moeilijk hoogte te krijgen van
wat er in je omgaat en men moet moeite doen om met je in contact te
komen. Zelf moedig je dat ook beslist niet aan.
•
Anderen zoeken juist voortdurend tot in het irritante toe contact met
anderen. Ze stappen op iedereen af, kletsen met iedereen en zijn
dus te "open" in het contact. Merkwaardig genoeg was dat iets wat ik
tot voor kort niet had, maar de laatste tijd moet ik oppassen dat ik
dat gedrag niet ontwikkel. Bovendien is de AD(H)D dan een extra
handicap, omdat je zo snel denkt en praat, dat de ander echt denkt dat
je stapelgek bent.
• Wat opvalt bij PDDnos-ers is
dat ze slecht, maar ik vind het op grond van mijn eigen ervaring en
gedrag eigenlijk beter te stellen absoluut niet, aanvoelen hoe ze zich
in sociale situaties moeten gedragen. Je zou kunnen zeggen dat je
sociaal gezien minder intelligent bent: je snapt minder goed, of
beter helemaal niet, wat anderen denken, voelen of willen. Je
voelt uit jezelf niet aan welke geschreven en ongeschreven regels en
afspraken er gelden tussen mensen en je hebt niet altijd of beter
zelden door hoe je gedrag op anderen overkomt. Je zegt of doet de
verkeerde dingen op het verkeerde moment. Je reageert niet of
nauwelijks als en ander boos wordt en bent bijvoorbeeld niet in staat
een ander te troosten als die ander verdriet heeft. Je snapt
meestal niet of iets als een grapje bedoeld is of een serieuze zaak
is. Vaak ben je heel naïef en wordt je gemakkelijk voor de gek
gehouden. Doordat je niet goed aanvoelt in welke situatie je iets
wel of niet kunt doen, kun je zowel overbeleefd als juist erg onbeleefd
overkomen.
De bovenstaande teksten zijn persoonlijke bewerkingen van o.m. een
publicatie van de RUG (Rijks Universieteit Groningen).
Nu nog iets over de mogelijke en helaas in de meeste gevallen
voorkomende gevolgen van AD(H)D e/of PDDnos.
Faalangst
Een
bekend uitvloeisel van AD(H)D is faalangst; PDDnos zal dit nog
versterken omdat de autistische mens neigt naar introvertheid en vaak
ook extreme perfectie. Omdat een AD(H)D-kind - eigenlijk constant
- fouten maakt - als gevolg van de aandoening - wordt het bang om weer
een fout te maken. Op den duur leidt dit tot wat men aanduidt met
faalangst.
Zonder adequate behandeling is dit letterlijk
levenslang aanwezig. De meest AD(H)D-ers worden al heel jong zeer
onzeker door die faalangst. Dat heeft op latere leeftijd veelal
tot gevolg dat men uitvalt met depressieve klachten.
Het hele
bewuste deel van mijn leven heb ik ernstig last van die onzekerheid
gehad en het is nog steeds niet helemaal weg; pas later, toen ik
hoorde van faalangst, begreep ik dat dit mijn onzekerheid
definieerde: altijd bang het verkeerd te doen en dan vaak maar
niets doen (dat eerder genoemde "Erledigen durch liegen lassen").
Faalangst
heeft vergaande gevolgen voor het functioneren in het leven. Je
wordt zo bang het weer verkeerd te doen dat je steeds laat afweten op
cruciale momenten.
Een voorbeeld van één van die momenten waarop
faalangst mij de baas werd: Ik ben gediplomeerd
sterkstroom-technicus. Een vak waar je zeker een voldoende voor
moest hebben om te slagen voor het examen was "veiligheid" ondermeer
vastgelegd in de NEN-1010. Gewoonlijk had ik hoge tot zeer hoge
cijfers voor dit vak en dan zou je zeggen dat je de stof
beheerst. Tijdens het schriftelijke examen ging het helemaal
mis. Ik wist niets meer en leverde toen het tijd was een blanco
vel papier in met alleen mijn naam erop, zo zwaar drukte de
verantwoordelijkheid om in elk geval een voldoende te halen en verlamde
de angst om het niet goed te doen mij. De school snapte dit niet
en liet mij komen. Er werd toen afgesproken dat als ik voor het
mondelinge examen een 10 haalde ik die noodzakelijke voldoende zou
krijgen. Dat is gelukt en zelf zo dat de gecommitteerden aan
fraude dachten: ik wist alle antwoorden foutloos te geven.
Om zeker te zijn dat er geen sprake was van doorgestoken kaart stelden
beide gecommitteerden zelf elk ook twee vragen (van een zeer hoge
moeilijkheidsgraad) die ik ook weer foutloos beantwoordde;
hiermee was mijn diploma veiliggesteld.
Zware depressies
Toen
ik, circa 45 jaar oud, met maagklachten bij mijn huisarts kwam was zijn
reactie: "Zo ben je daar eindelijk!" Ik reageerde met een
vraagteken.... De huisarts had mij namelijk al veel eerder
verwacht en stelde als diagnose een re-actieve depressie ofwel een
depressie als gevolg van de grote en kleine moeilijkheden die al
gedurende mijn hele leven optraden. Hij meldde toen ook, dat wat
je in zeg 35 tot 40 jaar aan stress opbouwt, als gevolg van dat steeds
falen, niet één, twee, drie verdwijnt. Zijn inschatting was dat
het minstens 20 jaar en waarschijnlijk meer jaren zou duren voordat ik
er weer bovenop zou kunnen zijn. Helaas moet ik hem gelijk geven
want nog steeds en met regelmaat blijven de depressieve gevoelens
opspelen, zelfs op momenten dat je zulks niet zou verwachten.
Na
ruim 8 jaar slikken van antidepressiva ben ik er maar mee gestopt, niet
omdat de klachten weg waren maar het spul deed al langere tijd
niets. Zoals gezegd zijn de klachten nooit helemaal verdwenen en
raak ik geregeld een poosje in een depressieve toestand. Alleen
doe ik er, zeg sinds een jaar of vijf, niets meer aan omdat het gewoon
moet uitrazen en ben ik blij met de - steeds langer durende - goede
tijden. Deze ervaring deel ik overigens met veel AD(H)D-ers,
zoals ik hierna zal uitleggen.
Ik ben een jaar of zes zeer
actief geweest op een internet forum voor AD(H)D-ers met op het
hoogtepunt ca 5.000 (!) actieve tot redelijk actieve deelnemers.
Omdat het geheel zich, naar de mening van het bestuur - waarvan ik deel
uitmaakte - van de voor dit doel opgerichte Stichting ADHDplus steeds
meer ging bewegen in de richting van een kletsclub in plaats van
lotgenoten-informatie-uitwisseling is de zaak per 1 januari 2007
gestaakt en wordt de Stichting ADHDplus door anderen voortgezet, maar
zonder mijn aanwezigheid en inzet. In die zes jaren dat er wel
zinvol werd gediscussieerd bleek dat veel, heel veel mensen met AD(H)D
en/of co-morbide aandoeningen vanaf een jaar of 35 uitvielen met
depressieve klachten. Uit eigen ervaring en met de kennis over
AD(H)D en/of co-morbide aandoeningen die ik inmiddels had opgebouwd kon
ik vaak goed en zinvol adviseren. Goed en zinvol adviseren, jij als
ongeschoolde op hulpverleningsvlak? Ja, want ik had een pré:
namelijk eigen ervaring en inlezen op het onderwerp. En dan
blijkt dat hulpverleners er gewoon niets van snappen. Een
voorbeeld:
Ik
was op een bijeenkomst waar een landelijk erkende AD(H)D-coach een
inleiding zou houden met een rollenspel om zijn aanpak te
demonstreren. Prima voorbereid op zijn tegenspeler na. Hij
vroeg toen aan één van de mede-organisatoren om de rol van "patiënt")*
te spelen. Wel iemand met de diagnose AD(H)D. In de zaal
waren aanwezig, ik schat, een 180-tal hulpverleners en andere
belangstellenden en ca. 20 AD(H)D-ers. Opvallend was de
neergezette rol van de AD(H)D-er (die geen moeite deed en alleen
zichzelf was). De AD(H)D-ers snapten hem perfect, de anderen
totaal niet. Hoe ik dat ontdekte? Wel de anderen lachten op
de verkeerde momenten, de AD(H)D-er speelde zijn rol namelijk
zoals een AD(H)D-er dat zou doen. Hij leek volledig aan de
verwachtingen van de coach te voldoen maar het was "gebakken lucht" die
hij opdiende. Hij bevestigde mij dit desgevraagd achteraf, want
wat er in zijn rol-instructie stond vond hij niet kloppen en hij
reageerde dus zoals hij vond dat het moest. Alleen had de coach
totaal niet in de gaten dat hij volledig in de maling werd genomen en
de niet-AD(H)D-ers ook niet.
)*
patiënt tussen aanhalingstekens want je bent geen patiënt in medische
zin maar een mens die door een foutje in de hersenen anders is en als
zodanig niet ziek.
Terug
naar die depressies. Zelf heel jonge mensen ( de jongste die ik
op het forum tegenkwam was pas 16 jaar) met AD(H)D raken depressief zo
is mij meer dan eens gebleken uit vragen op het forum. Meestal is
de omgeving daar debet aan. Het alleen maar roepen dat iemand lui
is, niet wil, te stom is etc. is niet bevorderlijk. Daarmee kom
ik dus automatisch terug op wat faalangst aanricht. Op een
bepaald moment knap je af. Ik was 45 geworden, maar het merendeel
- voor zover mijn forum informatie betreft - valt een jaar of 10 eerder
uit. Bijna allemaal erg verbaasd reagerend dat zij depressief
zijn. Dat was ik ook want ik had alleen wat last van mijn maag,
was erg moe en wilde iets als Rennies hebben om van dat gezeur in mijn
maag af te komen. Ook las ik van nagenoeg iedereen dat
antidepressiva wel een tijdje erg prettig waren omdat er rust in het
hoofd kwam maar ook dat dit na verloop van tijd begon te
irriteren. Het woord "zombie" werd veel gebruikt. Let op:
in nagenoeg alle gevallen die ik op het forum tegenkwam ging het over
mensen die wisten dat ze A(H)D en/of co-morbide aandoeningen
hadden en is dus geen representatieve groep! Ik wist niets op
AD(H)D-gebied toen ik uitviel.
Helaas grijpen ook veel AD(H)D-ers
naar drugs en met name cannabis-producten en cocaïne omdat ook die rust
in het hoofd geven en daardoor die, niet onderkende, depressieve
klachten onderdrukken. Zij hebben vaak een moeilijk en moeizaam
verleden en wantrouwen hulpverleners (wat ik in principe ook doe omdat
zij hoogst zelden snappen wat er nu echt aan de hand is). Ik denk
dat dit gebruik komt omdat deze producten en met name cocaïne, een met
methylfenidaat vergelijkbare invloed op de hersenen hebben. Met
methylfenidaat zouden zij waarschijnlijk nimmer aan de drugs zijn
geraakt, althans het overgrote deel niet. Methylfenidaat is de
werkzame stof in de bij AD(H)D voorgeschreven medicijnen Ritalin en
Concerta.
Gelukkig is er tegenwoordig in veel gevallen wel
begrip en coaching in combinatie met medicatie (methylfenidaat en nu
nog enkele andere werkzame stoffen) kunnen van groot nut zijn.
Alleen zijn er een paar randvoorwaarden, die maar al te gemakkelijk
worden vergeten. Ten eerste moet het klikken tussen de AD(H)D-er
en de hulpverlener. Dat klikken is hier, de AD(H)D-er die
vertrouwen moet hebben in de hulpverlener en voorts moet de
hulpverlener snappen wat de problematiek van de AD(H)D-er is.
Helaas ontbreekt dat veelal (zie ook dat voorbeeld hiervoor). De
hulpverleners waarmee ik te maken heb gehad snapten in elk geval niets
van mijn problematiek; uiteraard wisten zij indertijd nog niet
van AD(H)D en van PDDnos, dus kan ik ze eigenlijk niets kwalijk nemen
(hoewel ik betwijfel of het nu, met de kennis van vandaag, anders
is). Niet voor niets is het boekje "Hulpgids ADHD, de meest
actuele en complete gids voor een succesvol leven met ADHD" van de
Amerikaanse psychiaters Edward Hallowell & John Ratey ( ISBN 90
5712 211 1) een groot succes onder AD(H)D-genoten: beiden weten
waar ze het over hebben want zij hebben zelf, door derden
gediagnosticeerde, AD(H)D. Toch adviseer ik iedereen die nog moet
presteren in de maatschappij het met hulpverlening te proberen want
zelf aanmodderen kan een averechts effect hebben. Een beetje
steun is dan beter, hoezeer je de hulpverlener wellicht inwendig
uitlacht.
________________________________________
)*
Het kiezen voor het begrip aandachtfixatiestoornis dank ik aan mijn
zoon Bas (onderwijspsycholoog), die mij heeft geholpen bij het vinden
van de juiste omschrijving van het aandachtprobleem dat AD(H)D met zich
brengt. Diverse mogelijke omschrijvingen leken bruikbaar, uit het
scala aan mogelijke termen is gekozen voor aandacht-fixatiestoornis
omdat dit ons inziens de duidelijkst mogelijke begripsbepaling is.
)** Thomas E. Brown, "ADHD
en comorbiditeit gedurende de levensloop",
de NL vertaling en bewerking van "Attention-Deficit Disorders and
Comorbities in Children, Adolescents and Adults"; ISBN 90 265
1740 8, 12-2004.
Einde 21
Naar inleiding
of naar onderwerp 1 2 3
4 5
6 7
8
9 10
11 12
13 14
15 16
17 18
19 20
Naar mijn algemene AD(H)D-website:
AD(H)D blijft het hele leven
Laatste aanpassing 30-03-2015